Blog Looby Macnamara – 26 augustus 2014
Vertaling: Ivy Dillen
In één van Donella Meadows’ lezingen introduceerde ze de systeemval ‘succes voor de succesrijken’. Anders gezegd: de rijken worden rijker en de armen worden armer. Dit gebeurt wanneer er een versterkende feedback lus in het systeem zit. Hoe meer succes je hebt, des te gemakkelijker je nog meer succes krijgt.
Mijn dochter was een boek van Terry Pratchett aan het lezen waarin één van de personages het leven uitlegde aan de hand van laarzen. Er zijn mensen die het zich niet kunnen veroorloven om goede laarzen te kopen. Dus kopen ze laarzen van mindere kwaliteit die niet lang meegaan. Laat ons zeggen dat ze een paar laarzen kopen voor 10 £ die een jaar meegaan. Maar wie geld heeft, kan laarzen kopen van 50 £ die tien jaar meegaan. (Dit zijn – voor alle duidelijkheid – slechts verzonnen prijzen.) Op tien jaar tijd heeft de arme persoon tien paar laarzen gekocht die samen 100 £ hebben gekost, terwijl de rijke persoon in diezelfde periode slechts 50 £ heeft uitgegeven. De arme verliest geld terwijl de rijke spaart: succes voor de succesrijken.
Een ander voorbeeld met hetzelfde schoenenthema wordt duidelijk in het klassieke sprookje van de schoenmaker en de elven. Hier is de schoenmaker zo arm dat hij zijn schoenmakerij moet sluiten als hij zijn laatste paar schoenen niet kan verkopen. Dan kan hij immers geen nieuw leder kopen om nieuwe schoenen te maken. De elven komen helpen en maken zo’n mooi paar schoenen dat ze meteen voor veel geld verkocht worden. Met dat geld kunnen ze meer leder kopen en stilaan geraakt de schoenmaker uit de armoedezone dank zij de hulp en de kunde van de elven. Zonder hen zou hij echter steeds armer geworden zijn.
Er zijn overal voorbeelden te vinden die dit illustreren: van immobiliën tot educatie tot internationaal beleid. Privileges – verdiend of gekregen – bieden de mogelijkheid om meer privileges te winnen. Je hebt meer gelegenheden om muziek te maken met anderen als je al een goed muzikant bent en dus ook meer gelegenheid om nog beter te worden.
Donella Meadows geeft als uitweg voor deze val het effenen van het speelveld, de zwakkeren bevoordelen en de voorsprong van de winnaars inperken. Dit kan onder andere door belastingen te differentiëren.
Ik ben geïntrigeerd door wat dit in ons dagelijkse leven betekent. Waar zien we dit in actie en hoe kunnen we er gebruik van maken? Kan het een opportuniteit worden in het systeem in plaats van een val? Ik heb vandaag erwtenzaden geoogst en ik hoop dat het succes van dit jaar volgend jaar nog overtroffen wordt, aangezien ik nu meer zaden heb om mee te starten.
Telkens we succes oogsten, heeft dat een grotere impact en waarde in ons leven dan dat het in eerste instantie lijkt. We kunnen dat succes immers gebruiken om succespatronen te ontwikkelen. Een productieve dag kan ons gevoel voor efficiëntie vergroten en tot een exponentiële groei in productiviteit leiden. Een beetje oefening kan ons een goed gevoel geven en een stimulans zijn om de volgende keer een beetje meer te oefenen.
We kunnen dit idee van succes voor de succesrijken op allerlei andere manieren gebruiken dan alleen om financiële winst te boeken. En we kunnen het op zo’n manier gebruiken dat het geen hindernis is voor het succes van anderen: een win-win situatie creëren in plaats van een winst/verlies situatie. We kunnen ook proberen om ander dan financieel kapitaal op te bouwen door ons systeem toe te laten tot bloei te komen en succespatronen te scheppen. Ons ervaringskapitaal bijvoorbeeld, of ons sociaal en levenskapitaal. We kunnen ook gelegenheden zoeken om anderen te helpen en in het systeem kleine ingreepjes doen die anderen omhoog helpen.
Systeemdenken is een van de zeven manieren om anders te gaan denken en misschien ook die manier, die ons de meeste verrassingen bezorgt. Permacultuur begint met het observeren van systemen en dit is de perfecte plaats om met systeemdenken te beginnen. Er zijn overal om ons heen eindeloos veel gelegenheden om systemen en hun werking gade te slaan. Het is dankzij observatie dat we efficiënt en doordacht kunnen ingrijpen.
(Donella Meadows is de auteur van ‘Limits to Growth’ en ‘Thinking in Systems’.)
Looby Macnamara is een permacultuurontwerper, -schrijver en –lesgeefster. Ze schreef ‘People & Permaculture’ en ‘7 Ways To Think Differently’. Het artikel verscheen op haar eigen blog ‘Looby Macnamara.com’. Op haar website zijn ook haar
boeken verkrijgbaar.
Ivy Dillen
Laatste berichten van Ivy Dillen (toon alles)
- Recensie: Permaculture – Principles and Pathways Beyond Sustainability (Deel II) - 16 april 2015
- Recensie: Permaculture – Principles and Pathways Beyond Sustainability - 9 april 2015
- Meersoortige Begrazing: Een inleiding (Deel 2) - 19 maart 2015