Zoals Holmgren zelf zegt in de eerste pagina’s van zijn boek werd het niet in de eerste plaats geschreven voor de organische tuinier, maar voor iedereen die met duurzaamheid in al zijn vele aspecten begaan is. Wie verwacht met dit boek praktisch aan de slag te kunnen met permacultuurprincipes, komt dan ook bedrogen uit. Het is een zuiver theoretische uiteenzetting die een zeer breed spectrum van de menselijke samenleving behandelt. Wie het Engels niet volledig machtig is, kan ook problemen verwachten want de taal die Holmgren gebruikt is in grote mate academisch. Ook de systematiek van de inhoud is die van een wetenschappelijke thesis.
Deze waarschuwing in acht genomen is het zeker een van de beste boeken over permacultuur die ik gelezen heb. Holmgren heeft de permacultuurprincipes onderverdeeld in twaalf duidelijke slogans, geïllustreerd door de in permacultuurkringen overbekende pictogrammen. Deze 12 ontwerpprincipes vormen samen met de ethische principes de dertien hoofdstukken van het boek. Binnen elk hoofdstuk behandelt hij dan de al even bekende permacultuurbloem die de zeven domeinen van de menselijke samenleving illustreert: gereedschappen en technologie, opleiding en cultuur, gezondheid en welzijn, financiën en economie, landeigendom en gemeenschapsregering, beheer van land en natuur en bouwen.
Het eerste hoofdstuk, waarin Holmgren de ethische principes van permacultuur behandelt, stelt de tweede ethische regel centraal: zorg voor de mens. De auteur interpreteert dit als een accepteren van verantwoordelijkheid voor het eigen welzijn, waardoor in wijder wordende kringen het welzijn van de leefomgeving en uiteindelijk van de hele aarde vooropgesteld wordt. Daarbij is het concept ‘genoeg’ essentieel, wat niet voor de hand ligt in een wereld die gelooft in eindeloze groei.
Enkele hoogtepunten uit elk hoofdstuk:
Principe 1: Observeren en interageren
Hierin stelt Holmgren dat we weer moeten leren patronen te herkennen. Hij zijn de patronen die ons de modellen leveren waarnaar we onze maatschappij kunnen vormen op een manier die duurzaamheid voorbijstreeft en herstel bewerkstelligt. Pas als we uit onze oude, dualistische manier van denken kunnen breken, staat deze weg voor ons open.
Principe 2: Energie opvangen en bewaren
Het is ondertussen voor iedereen duidelijk dat onze energievoorraden eindig zijn en dat ze onze nakomelingen niet de welvaart kunnen garanderen die wij nu kennen. De energie waar het in dit hoofdstuk om gaat is dan ook niet het soort energie waarvoor wij, westerlingen, gewoon zijn te betalen, maar integendeel zonne-energie en al haar nevenverschijnselen zoals wind, water en biomassa. Energie opslaan betekent daarom niet enkel dammen bouwen en swales aanleggen, maar omvat ook fotosynthese van planten, ademhaling en defecatie van dieren, opslag van koolstofdioxide en mineralen in de bodem enz …
Principe 3: Oogsten
Geen enkel dier in de natuur investeert meer in zijn dagelijks onderhoud dan dat het kan oogsten. Alleen de mens doet dat. In dit hoofdstuk raadt Holmgren ons de efficiëntie van de natuur weer te vinden. Dat geldt niet enkel in de voedselvoorziening, maar bij voorbeeld ook in onze sociale contacten. Contacten die gebaseerd zijn op recreatie en vertier zijn veel minder weerbaar dan contacten die gevormd werden door wederzijdse daadkrachtige hulp. Deze duurzame hulp is voor Holmgren een belangrijke oogst in een permacultuurproject.
Principe 4: Zelfregulatie en feedback
Hierin roept de auteur op om systemen zo te ontwerpen dat ze, wanneer ze matuur zijn, hun eigen feedback vinden en daar zelfregulerend op reageren. Dit is het principe volgens hetwelke ecosystemen werken. Daarbij is het belangrijk dat men beseft dat het uiteindelijke doel van een systeem nooit zijn eigen overleven is, maar ook zelfregulerend moet werken binnen een hoger systeem.
Principe 5: Hernieuwbare middelen en diensten
De meeste mensen denken hierbij aan windturbines en zonnepanelen. Holmgren stelt echter voorop dat er wellicht een tijd zal komen waarin de productie van deze middelen een probleem kan worden. Ook alternatieven als plantaardige olies of hennep vindt hij niet zo’n goed idee, aangezien daarvoor landbouwgrond gebruikt wordt die ooit dringend zal nodig zijn voor de voedselproductie. Tegelijkertijd stelt hij dat een zuiver groene technologie die in al onze behoeftes voorziet zonder in te grijpen in de natuur totaal onmogelijk is. De mens kan niet overleven zonder ingreep in de natuur, maar we moeten leren de gevolgen van ons ingrijpen te begrijpen en te compenseren. Daarbij benadrukt hij het belang van de ‘heilige’ zone 5 in permacultuurontwerpen, waar de natuur die we in zone 4 gebruiken zich kan terugtrekken en herstellen.
Principe 6: Afval vermijden
Niet alles wat wij tegenwoordig als afval beschouwen, is dat ook werkelijk. Holmgren geeft vijf regels waarmee wij onze afvalberg kunnen reduceren: weigeren, verminderen, hergebruiken, herstellen en recycleren. Dat recyclage slechts op de vijfde plaats komt, is niet verwonderlijk, aangezien de meeste vormen van recyclage hoge productiekosten met zich meebrengen. Holmgren ziet het gebruik van energie-efficiënte spaarlampen als alternatief voor het bouwen van een nieuwe elektriciteitscentrale en het gebruik van regenwater en composttoiletten als alternatief voor de aanleg van een nieuw drinkwaterreservoir. Hergebruik en reparatie waren veertig jaar geleden nog vanzelfsprekend. In onze wegwerpmaatschappij is zelfs onderhoud om de levensduur van materialen te verlengen niet meer vanzelfsprekend, en dit terwijl de kwaliteit steeds meer achteruit gaat. Het ergste is de schat aan traditionele wijsheid van ouderen, waar we geen waarde meer aan hechten en die uiteindelijk voorgoed verloren gaat.
Het tweede deel van de recensie verschijnt volgende week op deze blog.
Ivy Dillen
Laatste berichten van Ivy Dillen (toon alles)
- Recensie: Permaculture – Principles and Pathways Beyond Sustainability (Deel II) - 16 april 2015
- Recensie: Permaculture – Principles and Pathways Beyond Sustainability - 9 april 2015
- Meersoortige Begrazing: Een inleiding (Deel 2) - 19 maart 2015