Het artikel van deze week is een vervolg en sluit het verhaal ineens af. Vorige week verscheen het eerste deel I: Permacultuur: the good, the bad and the… (deel I)
Patrick Whitefield duikt in de netels en legt uit wat permacultuur is en wanneer de principes goed worden toegepast… of slecht.
Voedselbos of geen voedselbos
Een voedselbos is misschien het eeuwige icoon van de oorspronkelijke permacultuur. De inspiratie ervoor komt uit de waarneming dat de meest duurzame manier om voedsel te verbouwen, waar ook ter wereld, die is die het trouwst de natuurlijke vegetatie nabootst. En in West-Europa is dat bos. Een goed ontworpen voedselbos kan een hoge opbrengst hebben, meestal in de vorm van fruit, aangevuld met overblijvende groenten in de lente. Het heeft ook niet-materiële opbrengst, o.a. esthetiek en ontspanningsruimte. En eenmaal volgroeid kruipt er minder werk in dan in alle andere soorten productieve tuinen. Maar voedselbossen zijn niet goed in het produceren van koolhydraten of van de vertrouwde groenten waarvan we doorheen zomer, herfst en winter afhankelijk van zijn.
Bijgevolg zal een voedselbos ideaal zijn voor sommigen, misschien die gezinnen die veel fruit eten en al een moestuin hebben, of waar het lage onderhoudsniveau prioriteit is. Maar voor andere zal een ander soort tuin misschien een betere manier zijn om tegemoet te komen aan de behoeften van het gezin. Om uit te vinden of het voor jou geschikt is: maak een lijst van wat je wil en bekijk de arbeid die je kan bieden. Het antwoord is al dan niet een voedselbos. Dat is goede permacultuur. Kost wat kost een voedselbos willen, is dat niet.
Een permacultuur landbouwbedrijfje
Goede permacultuur is dikwijls op het eerste zicht niet te zien. Een paar voorbeelden vanop het landbouwbedrijfje van Stuart en Gabrielle Anders in Groot Brittannië.
Hun varkenskraal is omgeven door eiken en een groot deel van de eikeloogst valt er gewoon in. Jaarlijks kopen ze een paar varkens, zo getimed dat het grootste deel van de groeiperiode van de varkens samenvalt met het eikelseizoen. Deze timing betekent dat de varkens geslacht worden bij koud weer, wat ook bevorderlijk is voor gezond vlees. Het enige nadeel is dat het te laat op het jaar is om nog een teelt in te zaaien voor de varkens van het volgend jaar. Maar de lange pauze tussen de ene ronde varkens en de volgende maakt dat er weinig ziektes worden overgedragen.
Dit is een combinatie van originele permacultuur, die gebruikt maakt van de oogst van bomen, en disign permacultuur, door geijkte timing om er maximaal voordeel uit te halen. Het ziet er uit als een doodgewone varkenskraal die toevallig omringd is door bomen, maar het resultaat is verminderde input van aangekocht voer, betere kwaliteit van het varkensvlees en een vermindering van de ecologische impact doordat minder graan moet worden verbouwd.
Stuart en Gabrielle hebben ook bomen aangeplant voor een toekomstig voedselbos. De struik- en kruidlaag zullen volgen, maar voorlopig grazen schapen onder de bomen voorzien van een houten bescherming. Dit is het permacultuurprincipe van successie: de schapen houden de productiviteit van het land in stand zolang de bomen jong zijn en nog geen vruchten dragen. Maar wat je niet ziet door naar deze bomenaanplant te kijken, is het ontwerpproces dat er achter zit. Stuart berekende de ruimte die elke volwassen boom zal innemen, en maakte het plan zodanig op dat op sommige plaatsen kruinsluiting zal zijn in het toekomstige voedselbos en op andere plaatsen voldoende licht om een struik- en kruidlaag toe te laten. De plaats van elke boom werd heel precies uitgekiend, rekening houdend met omvang, groeisnelheid en lichtvereisten.
Een ontwerp voor een permacultuur stadstuin
De meesten onder ons hebben slechts een achtertuin om in te werken, maar dezelfde vooruitziende ontwerpmethode kan toegepast worden op een klein of op een groot stuk. Kate Flox toverde haar stadstuintje met enkel onproductief gazon om tot een zeer divers voedselproductiesysteem met op het topmoment van overvloed 60kg vers product per maand.
De essentie van een permacultuurontwerp is van bij het begin zorgvuldig alles af te wegen. Een goed ontwerp betaalt zichzelf tijdens de levensduur van een tuin of boerderij vele malen terug.
Geen regelboek
De boerderij van Deano Marin in Lincolnshire ziet er eerder uit als oorspronkelijke permacultuur. Het grootste gedeelte is bedekt met bomen, die een heel gamma aan output leveren zoals voedsel voor bijen, brandhout, timmerhout, fruit, bodemvruchtbaarheid en kippenvoer. Een traditionele moestuin in het hart van de boerderij levert een betrouwbaar aanbod van vers voedsel doorheen het jaar. Maar veel van wat errond staat is experimenteel. Een van de meest interessante experimenten die Deano de laatste jaren uitvoerde gaat om gemengde teelten of polyculturen.
De meeste draaien om granen, tarwe, spelt en rogge, die hij afwisselt met bonen, klavers en andere ondersteunende planten. Hij experimenteert ook met zaden van doorlevende granen die hij op de kop tikte. Er is niets willekeurigs aan wat Deano doet. Elke aanplant, elk experiment en elke techniek die hij uitprobeert, is doordacht en voorafgegaan door diepgaand studiewerk. Hij heeft meer boeken over duurzame landbouw gelezen dan wie dan.
Ik ben niet altijd akkoord met hem. Zo is hij – zeer ongewoon voor een permaculturist- voorstander van spitten. Maar dat maakt hem geen slechte permaculturist. Integendeel, het betekent dat het iemand is die zelf nadenkt, pro en contra tegen elkaar afweegt en die tot zijn eigen beslissing komt. Dit, beter dan het volgen van een boek dat doorgaat als een bijbel, is wat iemand tot een goed permaculturist maakt.
Er bestaat geen regelboek in permacultuur, er zijn geen dogmas. Elk stuk land heeft zijn eigen kenmerken en elke persoon ook. De essentie van permacultuur is af te stemmen op deze eigen karakteristieken en een systeem te creëren dat tegemoet komt aan de behoeften van zowel het land als de mensen en dat gebruik maakt van wat zowel land als mensen te bieden hebben. Het resultaat zal in ieder geval uniek zijn.
Vertaald uit Permaculture Magazine, zomer 2014 p.4-8 door:
Greet Kerkhove
Laatste berichten van Greet Kerkhove (toon alles)
- Permacultuur: the good, the bad and the… (deel I) - 15 februari 2019
- Permacultuur: the good, the bad and the… (deel II) - 12 november 2014
Ik kan me helemaal aansluiten bij de laatste twee alinea’s.